Platformeconomie

De situatie

De voortdurende opkomst en exponentiele groei van online platforms, met name zoek-, boek- en bezorgsites, veroorzaken een verschuiving in de relatie tussen de horecaondernemer en zijn gast. Waar platforms als Booking.com, The Fork en Thuisbezorgd.nl het totale aanbod met meer transparantie in de markt brengen - en daarbij de steeds kritischer gasten op hun wenken bedienen - claimen zij ook een steeds dominantere rol in het spel van vraag en aanbod. Doordat platforms niet hoeven te investeren in stenen en infrastructuur is het voor de platforms relatief makkelijk om enorm snel uit te breiden en een wereldwijd bereik voor gasten te realiseren. Het ontstaan en opkomen van nieuwe aanbieders en van bemiddelaars in gastvrijheid is van alle tijden. Zoek-, boek- en bezorgsites kunnen horecaondernemers nieuwe gasten opleveren en bijdragen aan een hogere gasttevredenheid.

We zien echter in toenemende mate dat horecaondernemers te maken hebben met wereldwijd opererende spelers. Door fusies en overnames ontstaat een ‘online platformmarkt’ met slechts een paar spelers (oligopolie). De markt- macht van de online platforms begint ongezonde vormen aan te nemen en de door hen gehanteerde tarieven lopen structureel op. Horecaondernemers kunnen door deze dominante positie van de platforms niet meer vrijelijk bewegen en hun eigen productaanbod bepalen. Platforms hanteren marktverstorende contractvoorwaarden, zoals pariteits-clausules en zij houden consumentendata onterecht vast.

Gelukkig zien we een aantal regelgevende initiatieven op zowel het Nederlandse niveau als het Europese niveau die tot doel hebben om machtsverhoudingen tussen platform en consument, maar ook de zakelijke gebruiker, meer in balans te brengen.

De Europese Commissie (EC) heeft in december 2020 de voorstellen bekendgemaakt voor de Digital Services Act (en de Digital Markets Act). De DSA is vooral een update van verantwoordelijkheden van online dienstverleners, bijvoorbeeld op het gebied van het weren van illegale inhoud. Met de DMA worden regels geïntroduceerd specifiek voor platforms die fungeren als “poortwachters” in de digitale sector. De DMA moet voorkomen dat deze poortwachters oneerlijke voorwaarden opleggen aan bedrijven en consumenten en verdere transparantie van digitale diensten waarborgen. De voorgestelde regels waar poortwachters aan moeten voldoen zijn zeer welkom. Onduidelijk is nog wel of de grote boekingssites Booking/Expedia/Airbnb onder de poortwachters- voorwaarden van de EC zullen vallen. KHN is van mening dat de huidige voorstellen een goed begin zijn, maar de nadruk op de héle grote platformen zorgt voor uitdagingen binnen de horeca. Ook is in het voorstel nog niet duidelijk genoeg of pariteitsclausules hiermee worden uitgebannen. De verwachting is dat een mogelijke inwerkingtreding pas vanaf 2023 aan de orde is.

Op nationaal niveau heeft het ministerie EZK een wetsvoorstel ingediend om de ACM bevoegdheden te geven te handhaven op de uitvoering van de Platform-2-business verordening die in juli 2020 in werking is getreden. Met ACM als toezichthouder wordt voorzien in publiekrechtelijk toezicht en is het ook mogelijk om als branchevereniging signalen neer te leggen en verzoek tot handhaving in te dienen. Een positieve ontwikkeling dus. De focus van de inbreng van KHN is in wetstraject is dat het wetsvoorstel ondernemers kan helpen om de regels van de P2B kracht bij te zetten, goed dat ACM in collectief belang kan handhaven en ook brancheverenigingen signalen beter kunnen afgeven. Waarschijnlijk krijgt dit wetsvoorstel in 2023 een concreet vervolg.

Er worden dus eerste regelgevende stappen gezet, maar het gaat nog niet ver genoeg om daadwerkelijk te zorgen voor een eerlijke balans in de verhouding tussen platform en horeca-ondernemer.

Standpunt KHN

KHN wil dat zowel vanuit de Nederlandse overheid als vanuit de Europese Unie in de regelgevende initiatieven écht wordt doorgepakt om te zorgen voor een betere marktwerking in de platformeconomie. Pariteitsclausules moeten bijvoorbeeld worden verboden en ondernemers moeten weer zelf (gratis) beschikking krijgen over de gast- en betaaldata van de eigen gasten.